Þat var á dǫgum Haralds konungs ins hárfagra, Hálfdanarsonar ins svarta, Guðrøðar sonar veiðikonungs, Hálfdanarsonar ins milda ok ins matarilla, Eysteins sonar freys, Óláfssonar trételgju Svíakonungs, at sá maðr kom skipi sínu tilÍslands í Breiðdal, er Hallfreðr hét. Þat er fyrir neðanFljótsdalsherað. Þar var á skipi kona hans ok sonr, er Hrafnkellhét. Hann var fimmtán vetra gamall, mannvænn ok gørviligr.
Hallfreðr setti bú saman. Um vetrinn andaðisk útlend ambátt,er Arnþrúðr hét, ok því heitir þat síðan á Arnþrúðarstǫðum.
En um várit fœrði Hallfreðr bú sitt norðr yfir heiði ok gerðibú þar, sem heitir í Geitdal. Ok eina nótt dreymði hann, atmaðr kom at honum ok mælti: 'Þar liggr þú, Hallfreðr, ok heldr óvarliga. Fœr þú á brott bú þitt ok vestr yfir Lagarfljót.
Þar er heill þín ǫll.' Eptir þat vaknar hann ok fœrir bú sittút yfir Rangá í Tungu, þar sem síðan heitir á Hallfreðarstǫðum,ok bjó þar til elli. En honum varð þar eptir geit ok hafr. Okinn sama dag, sem Hallfreðr var í brott, hljóp skriða á húsin, ok týndusk þar þessir gripir, ok því heitir þat síðan í Geitdal.
Hrafnkell lagði þat í vanða sinn at ríða yfir á heiðar á sumarit.
Þá var Jǫkulsdalr albyggðr upp at brúm. Hrafnkell reið uppeptir Fljótsdalsheiði ok sá, hvar eyðidalr gekk af Jǫkulsdal. Sádalr sýndisk Hrafnkatli byggiligri en aðrir dalir, þeir sem hannhafði áðr sét. En er Hrafnkell kom heim, beiddi hann fǫðursinn fjárskiptis, ok sagðisk hann bústað vilja reisa sér. Þettaveitir faðir hans honum, ok hann gerir sér bœ í dal þeim okkallar á Aðalbóli. Hrafnkell fekk Oddbjargar Skjǫldólfsdótturór Laxárdal. Þau áttu tvá sonu. Hét inn ellri Þórir, en innyngri Asbjǫrn.
En þá er Hrafnkell hafði land numit á Aðalbóli, þá efldi hannblót mikil. Hrafnkell lét gera hof mikit. Hrafnkell elskaði eigiannat goð meir en Frey, ok honum gaf hann alla ina beztu gripisína hálfa við sik. Hrafnkell byggði allan dalinn ok gaf mǫnnumland, en vildi þó vera yfirmaðr þeira ok tók goðorð yfir þeim.
Við þetta var lengt nafn hans ok kallaðr Freysgoði, ok varójafnaðarmaðr mikill, en menntr vel. Hann þrøngði undir sikJǫkulsdalsmǫnnum til þingmanna hans, var linr ok blíðr viðsína menn, en stríðr ok stirðlyndr við Jǫkulsdalsmenn, okfengu af honum engan jafnað. Hrafnkell stóð mjǫk í einvígjumok bœtti engan mann fé, því at engi fekk af honum neinar bœtr,hvat sem hann gerði.
Fljótsdalsheiðr er yfirferðarill, grýtt mjǫk ok blaut, en þóriðu þeir feðgar jafnan hvárír til annarra, því at gott var ífrændsemi þeira. Hallfreði þótti sú leið torsótt ok leitaði sérleiðar fyrir ofan fell þau, er standa í Fljótsdalsheiði. Fekk hannþar þurrari leið ok lengri, ok heitir þar Hallfreðargata. Þessaleið fara þeir einir, er kunnugastir eru um Fljótsdalsheiði.
Bjarni hét maðr, er bjó at þeim bœ, er at Laugarhúsum heitir.
Þat er í Hrafnkelsdal. Hann var kvángaðr ok átti tvá sonu viðkonu sinni, ok hét annarr Sámr, en annarr Eyvindr, vænir mennok efniligir. Eyvindr var heima með feðr sínum, en Sámr varkvángaðr ok bjó í norðanverðum dalnum á þeim bœ, er heitirá Leikskálum, ok átti hann margt fé. Sámr var uppivǫzlumaðrmikill ok lǫgkœnn, en Eyvindr gerðisk farmaðr ok fór útan tilNóregs ok var þar um vetrinn. Þaðan fór hann ok út í lǫnd oknam staðar í Miklagarði ok fekk þar góðar virðingar afGrikkjakonungi ok var þar um hríð.
Hrafnkell átti þann grip í eigu sinni, er honum þótti betri enannarr. Þat var hestr brúnmóálóttr at lit, er hann kallaðiFreyfaxa sinn. Hann gaf Frey, vin sínum, þann hest hálfan.
Á þessum hesti hafði hann svá mikla elsku, at hann strengðiþess heit, at hann skyldi þeim manni at bana verða, sem honumriði án hans vilja.
Þorbjǫrn hét maðr. Hann var bróðir Bjarna ok bjó á þeimbœ í Hrafnkelsdal, er á Hóli hét, gegnt Aðalbóli fyrir austan.
Þorbjǫrn átti fé lítit, en ómegð mikla. Sonr hans hét Einarr,inn elzti. Hann var mikill ok vel mannaðr. Þat var á einuvári, at Þorbjǫrn mælti til Einars, at hann mundi leita sérvistar nǫkkurar, -- 'því at ek þarf eigi meira forvirki en þettalið orkar, er hér er, en þér mun verða gott til vista, því at þú ertmannaðr vel. Eigi veldr ástleysi þessari brottkvaðning viðþik, því at þú ert mér þarfastr barna minna. Meira veldr þvíefnaleysi mitt ok fátœkð. En ǫnnur bǫrn mín gerask verkmenn.
Mun þér þó verða betra til vista en þeim.
Einarr svarar: 'Of síð hefir þú sagt mér til þessa, því at núhafa allir ráðit sér vistir, þær er beztar eru, en mér þykkir þóillt at hafa órval af.
Einn dag tók Einarr hest sinn ok reið á Aðalból. Hrafnkellsat í stofu. Hann heilsar honum vel ok glaðliga. Einarr leitartil vistar við Hrafnkel.
Hann svaraði: 'Hví leitaðir þú þessa svá síð, því at ekmunda við þér fyrstum tekit hafa? En nú hefi ek ráðit ǫllumhjónum nema til þeirar einnar iðju, er þú munt ekki hafavilja.
Einarr spurði, hver sú væri.
Hrafnkell kvazk eigi mann hafa ráðit til smalaferðar, enlézk mikils við þurfa.
Einarr kvazk eigi hirða, hvat hann ynni, hvárt sem þat væriþetta eða annat, en lézk tveggja missera bjǫrg hafa vilja.
'Ek geri þér skjótan kost', sagði Hrafnkell. 'Þú skalt rekaheim fimm tigu ásauðar í seli ok viða heim ǫllum sumarviði.
Þetta skaltu vinna til tveggja missera vistar. En þó vil ek skiljaá við þik einn hlut sem aðra smalamenn mína. Freyfaxi gengrí dalnum fram með liði sínu. Honum skaltu umsjá veita vetrok sumar. En varnað býð ek þér á einum hlut: Ek vil, at þúkomir aldri á bak honum, hversu mikil nauðsyn sem þér er á,því ek hefi hér allmikit um mælt, at þeim manni skylda ek atbana verða, sem honum riði. Honum fylgja tólf hross. Hvert,sem þú vilt af þeim hafa á nótt eða degi, skulu þér til reiðu.
Ger nú sem ek mæli, því at þat er forn orðskviðr, at eigi veldrsá, er varar annan. Nú veiztu, hvat ek hefi um mælt.
Einarr kvað sér eigi mundu svá meingefit at ríða þeim hesti,er honum var bannat, ef þó væri mǫrg ǫnnur til.
Einarr ferr nú heim eptir klæðum sínum ok flytr heim áAðalból. Síðan var fœrt í sel fram í Hrafnkelsdal, þar semheitir á Grjótteigsseli. Einari ferr allvel at um sumarit, sváat aldri verðr sauðvant fram allt til miðsumars, en þá var vantnær þremr tigum ásauðar eina nótt. Leitar Einarr um alla hagaok finnr eigi. Honum var vant nær viku.
Þat var einn morgin, at Einarr gekk út snimma, ok er þálétt af allri sunnanþokunni ok úrinu. Hann tekr staf í hǫndsér, beizl ok þófa. Gengr hann þá fram yfir ána Grjótteigsá.
Hon fell fyrir framan selit. En þar á eyrunum lá fé þat, erheima hafði verit um kveldit. Hann støkkði því heim at selinu,en ferr at leita hins, er vant var áðr. Hann sér nú stóðhrossinfram á eyrunum ok hugsar at hǫndla sér hross nǫkkurt tilreiðar ok þóttisk vita, at hann mundi fljótara yfir bera, ef hannriði heldr en gengi. Ok er hann kom til hrossanna, þá elti hannþau, ok váru þau nú skjǫrr, er aldri váru vǫn at ganga undanmanni, nema Freyfaxi einn. Hann var svá kyrr sem hann værigrafinn niðr.
Einarr veit, at líðr morgunninn, ok hyggr, at Hrafnkell mundieigi vita, þótt hann riði hestinum. Nú tekr hann hestinn okslær við beizli, lætr þófa á bak hestinum undir sik ok ríðr upphjá Grjótárgili, svá upp til jǫkla ok vestr með jǫklunum, þarsem Jǫkulsá fellr undir þeim, svá ofan með ánni til Reykjasels.
Hann spurði alla sauðarmenn at seljum, ef nǫkkurr hefði sétþetta fé, ok kvazk engi sét hafa. Einarr reið Freyfaxa allt fráeldingu ok til miðs aptans. Hestrinn bar hann skjótt yfir okvíða, því at hestrinn var góðr af sér. Einari kom þat í hug, athonum mundi mál heim ok reka þat fyrst heim, sem heima var,þótt hann fyndi hitt eigi. Reið hann þá austr yfir hálsa íHrafnkelsdal. En er hann kemr ofan at Grjótteigi, heyrir hannsauðarjarm fram með gilinu, þangat sem hann hafði fram riðitáðr. Snýr hann þangat til ok sér renna í móti sér þrjá tiguásauðar, þat sama sem hann vantat hafði áðr viku, ok støkkðihann því heim með fénu.
Hestrinn var vátr allr af sveita, svá at draup ór hverju hárihans, var mjǫk leirstokkinn ok móðr mjǫk ákafli</h2>ga. Hannveltisk nǫkkurum tólf sinnum, ok eptir þat setr hann upp hneggmikit. Síðan tekr hann á mikilli rás ofan eptir gǫtunurn. Einarrsnýr eptir honum ok vill komask fyrir hestinn ok vildi hǫndlahann ok fœra hann aptr til hrossa, en hann var svá styggr, atEinarr komsk hvergi í nándir honum. Hestrinn hleypr ofaneptir dalnum ok nemr eigi stað, fyrr en hann kemr á Aðalból.
Þá sat Hrafnkell yfir borðum. Ok er hestrinn kemr fyrir dyrr,hneggjaði hann þá hátt. Hrafnkell mælti við eina konu, þásem þjónaði fyrir borðinu, at hon skyldi fara til duranna, þvíat hross hneggjaði, -- 'ok þótti mér líkt vera gnegg Freyfaxa.
Hon gengr fram í dyrrnar ok sér Freyfaxa mjǫk ókræsiligan.
Hon sagði Hrafnkeli, at Freyfaxi var fyrir durum úti, mjǫkóþokkuligr.
'Hvat mun garprinn vilja, er hann er heim kominn?' segirHrafnkell. 'Eigi mun þat góðu gegna.
Síðan gekk hann út ok sér Freyfaxa ok mælti við hann: 'Illaþykkir mér, at þú ert þann veg til gǫrr, fóstri minn, en heimahafðir þú vit þitt, er þú sagðir mér til, ok skal þessa hefntverða. Far þú til liðs þíns.
En hann gekk þegar upp eptir dalnum til stóðs síns.
Hrafnkell ferr í rekkju sína um kveldit ok svaf af um nóttina.
En um morguninn lét hann taka sér hest ok leggja á sǫðul okríðr upp til sels. Hann ríðr í blám klæðum. Øxi hafði hann íhendi, en ekki fleira vápna. Þá hafði Einarr nýrekit fé í kvíar.
Hann lá á kvíagarðinum ok talði fé, en konur váru at mjólka.
Þau heilsuðu honum.
Hann spurði, hversu þeim fœri at.
Einarr svarar: 'Illa hefir mér at farit, því at vant varð þriggjatiga ásauðar nær viku, en nú er fundinn.
Hann kvazk ekki at slíku telja. 'Eða hefir ekki verr at farit?Hefir þat ok ekki svá opt til borit sem ván hefir at verit, atfjárins hafi vant verit. En hefir þú ekki nǫkkut riðit Freyfaxamínum hinn fyrra dag?" Hann kvezk eigi þræta þess mega.
Hrafnkell svarar: 'Fyrir hví reiztu þessu hrossi, er þér varbannat, þar er hin váru nóg til, er þér var lofat? Þar munda ekhafa gefit þér upp eina sǫk, ef ek hefða eigi svá mikit um mælt,en þó hefir þú vel við gengit.
En við þann átrúnað, at ekki verði at þeim mǫnnum, erheitstrengingar fella á sik, þá hljóp hann af baki til hans okhjó hann banahǫgg.
Eptir þat ríðr hann heim við svá búit á Aðalból ok segirþessi tíðendi. Síðan lét hann fara annan mann til smala í selit.
En hann lét fœra Einar vestr á hallinn frá selinu ok reistivǫrðu hjá dysinni. Þetta er kǫlluð Einarsvarða, ok er þaðanhaldinn miðr aptann frá selinu.
Þorbjǫrn spyrr yfir á Hól víg Einars, sonar síns. Hann kunniilla tíðendum þessum. Nú tekr hann hest sinn ok ríðr yfir áAðalból ok beiðir Hrafnkel bóta fyrir víg sonar síns.
Hann kvazk fleiri menn hafa drepit en þenna einn. 'Er þérþat eigi ókunnigt, at ek vil engan mann fé bœta, ok verða mennþat þó svá gǫrt at hafa. En þó læt ek svá sem mér þykki þettaverk mitt í verra lagi víga þeira, er ek hefi unnit. Hefir þú veritnábúi minn langa stund, ok hefir mér líkat vel til þín ok hvárumokkar til annars. Mundi okkr Einari ekki hafa annat smátt tilorðit, ef hann hefði eigi riðit hestinum. En vit munum optþess iðrask, er vit erum of málgir, ok sjaldnar mundum vitþessa iðrask, þó at vit mæltim færa en fleira. Mun ek þat núsýna, at mér þykkir þetta verk mitt verra en ǫnnur þau, er ekhefi unnit. Ek vil birgja bú þitt með málnytu í sumar, enslátrum í haust. Svá vil ek gera við þik hvert misseri, meðanþú vilt búa. Sonu þína ok dœtr skulum vit í brott leysa meðminni forsjá ok efla þau svá, at þau mætti fá góða kosti af því.
Ok allt, er þú veizt í mínum hirzlum vera ok þú þarft at hafaheðan af, þá skaltu mér til segja ok eigi fyrir skart sitja heðanaf um þá hluti, sem þú þarft at hafa. Skaltu búa, meðan þérþykkir gaman at, en fara þá hingat, er þér leiðisk. Mun ek þáannask þik til dauðadags. Skulum vit þá vera sáttir. Vil ekþess vænta, at þat mæli fleiri, at sjá maðr sé vel dýrr.
'Ek vil eigi þennan kost', segir Þorbjǫrn.
'Hvern viltu þá?' segir Hrafnkell.
Þá segir Þorbjǫrn: 'Ek vil, at vit takim menn til gørðar meðokkr.
Hrafnkell svarar: 'Þá þykkisk þú jafnmenntr mér, ok munumvit ekki at því sættask.
Þá reið Þorbjǫrn í brott ok ofan eptir Hrafnkelsdal. Hannkom til Laugarhúsa ok hittir Bjarna, bróður sinn, ok segirhonum þessi tíðendi, biðr, at hann muni nǫkkurn hlut í eigaum þessi mál.
Bjarni kvað eigi sitt jafnmenni við at eiga, þar er Hrafnkeller. 'En þó at vér stýrim penningum miklum, þá megum vérekki deila af kappi við Hrafnkel, ok er þat satt, at sá er svinnr,er sik kann. Hefir hann þá marga málaferlum vafit, er meirabein hafa í hendi haft en vér. Sýnisk mér þú vitlítill við hafaorðit, er þú hefir svá góðum kostum neitat. Vil ek mér hérengu af skipta.
Þorbjǫrn mælti þá mǫrg herfilig orð til bróður síns ok segirþví síðr dáð í honum sem meira lægi við.
Hann ríðr nú í brott, ok skiljask þeir með lítilli blíðu.
Hann léttir eigi, fyrr en hann kemr ofan til Leikskála, dreprþar á dyrr. Var þar til dura gengit. Þorbjǫrn biðr Sám útganga. Sámr heilsaðí vel frænda sínum ok bauð honum þarat vera. Þorbjǫrn tók því ǫllu seint. Sámr sér ógleði á Þorbirniok spyrr tíðenda, en hann sagði víg Einars, sonar síns.
'Þat eru eigi mikil tíðendi', segir Sámr, 'þótt Hrafnkell drepimenn.
Þorbjǫrn spyrr, ef Sámr vildi nǫkkura liðveizlu veita sér.
'Er þetta mál þann veg, þótt mér sé nánastr maðrinn, at þó eryðr eigi fjarri hǫggvit.
'Hefir þú nǫkkut eptir sœmðum leitat við Hrafnkel?'
Þorbjǫrn sagði allt it sanna, hversu farit hafði með þeimHrafnkeli.
'Eigi hefi ek varr orðit fyrr', segir Sámr, 'at Hrafnkell hafisvá boðit nǫkkurum sem þér. Nú vil ek ríða með þér upp áAðalból, ok fǫrum vit lítillátliga at við Hrafnkel, ok vita, ef hannvill halda in sǫmu boð. Mun honum nǫkkurn veg vel fara.
'Þat er bæði', segir Þorbjǫrn, 'at Hrafnkell mun nú eigivilja, enda er mér þat nú eigi heldr í hug en þá, er ek reiðþaðan.
Sámr segir: 'Þungt get ek at deila kappi við Hrafnkel ummálaferli.
Þorbjǫrn svarar: 'Því verðr engi uppreist yðar ungra manna,at yðr vex allt í augu. Hygg ek, at engi maðr muni eigajafnmikil auvirði at frændum sem ek. Sýnisk mér slíkummǫnnum illa farit sem þér, er bykkisk lǫgkœnn vera ok ertgjarn á smásakar, en vilt eigi taka við þessu máli, er svá erbrýnt. Mun þér verða ámælissamt, sem makligt er, fyrir þvíat þú ert hávaðamestr ór ætt várri. Sé ek nú, hvat sǫk horfir.
Sámr svarar: 'Hverju góðu ertu þá nær en áðr, þótt ek takavið þessu máli ok sém vit þá báðir hrakðir?'
Þorbjǫrn svarar: 'Þó er mér þat mikil hugarbót, at þú takirvið málinu. Verðr at því, sem má.'
Sámr svarar: 'Ófúss geng ek at þessu. Meir geri ek þat fyrirfrændsemi sakar við þik. En vita skaltu, at mér þykkir þarheimskum manni at duga, sem þú ert.
Þá rétti Sámr fram hǫndina ok tók við málinu af Þorbirni.
Sámr lætr taka sér hest ok ríðr upp eptir dal ok ríðr á bœ einn ok lýsir víginu -- fær sér menn -- á hendr Hrafnkeli. Hrafnkellspyrr þetta ok þótti hlœgiligt, er Sámr hefir tekit mál á hendrhonum.
Leið nú á vetrinn. En at vári, þá er komit var at stefnudǫgum,ríðr Sámr heiman upp á Aðalból ok stefnir Hrafnkeli um víg Einars. Eptir þat ríðr Sámr ofan eptir dalnum ok kvaddi búatil þingreiðar, ok sitr hann um kyrrt, þar til er menn búask tilþingreiðar. Hrafnkell sendi þá menn ofan eptir dalnum ok kvaddiupp menn. Hann fær ór þinghá sinni sjau tigu manna. Meðþenna flokk ríðr hann austr yfir Fljótsdalsheiði ok svá fyrir vatnsbotninn ok um þveran háls til Skriðudals ok upp eptirSkriðudal ok suðr á Øxarheiði til Berufjarðar ok réttaþingmannaleið á Síðu. Suðr ór Fljótsdal eru sjautján dagleiðirá Þingvǫll.
En eptir þat er hann var á brott riðinn ór heraði, þá safnar Sámr at sér mǫnnum. Fær hann mest til reiðar með séreinhleypinga ok þá, er hann hafði saman kvatt. Ferr Sámr okfær þessum mǫnnum vápn ok klæði ok vistir. Sámr snýraðra leið ór dalnum. Hann ferr norðr til brúa ok svá yfir brúok þaðan yfir Mǫðrudalsheiði, ok váru í Mǫðrudal um nótt. Þaðan riðu þeir til Herðibreiðstungu ok svá fyrir ofan Bláfjǫllok þaðan í Króksdal ok svá suðr á Sand ok kómu ofan í Sandafellok þaðan á Þingvǫll, ok var þar Hrafnkell eigi kominn. Okfórsk honum því seinna, at hann átti lengri leið.
Sámr tjaldar búð yfir sínum mǫnnum hvergi nær því, semAustfirðingar eru vanir at tjalda, en nǫkkuru síðar komHrafnkell á þing. Hann tjaldar búð sína, svá sem hann varvanr, ok spurði, at Sámr var á þinginu. Honum þótti þathlœgiligt.
Þetta þing var harðla fjǫlmennt. Váru þar flestir hǫfðingjar,þeir er váru á Íslandi. Sámr finnr alla hǫfðingja ok bað sértrausts ok liðsinnis, en einn veg svǫruðu allir, at engi kvazkeiga svá gott Sámi upp at gjalda, at ganga vildi í deild viðHrafnkel goða ok hætta svá sinni virðingu, segja ok þat einn veg flestum farit hafa, þeim er þingdeilur við Hrafnkel hafahaft, at hann hafi alla menn hrakit af málaferlum þeim, er viðhann hafa haft.
Sámr gengr heim til búðar sinnar, ok var þeim frændumþungt í skapi ok uggðu, at þeira mál mundi svá niðr falla, at þeir mundi ekki fyrir hafa nema skǫmm ok svívirðing. Ok svámikla áhyggju hafa þeir frændr, at þeir njóta hvárki svefns nématar, því at allir hǫfðingjar skárusk undan liðsinni við þáfrændr, jafnvel þeir, sem þeir væntu, at þeim mundi lið veita.
Þat var einn morgin snimma, at Þorbjǫrn karl vaknar. Hannvekr Sám ok bað hann upp standa. 'Má ek ekki sofa.
Sámr stendr upp ok ferr í klæði sín. Þeir ganga út ok ofan atØxará, fyrir neðan brúna. Þar þvá þeir sér.
Þorbjǫrn mælti við Sám: 'Þat er ráð mitt, at þú látir rekaat hesta vára, ok búumsk heim. Er nú sét, at oss vill ekki annaten svívirðing.
Sámr svarar: 'Þat er vel, af því at þú vildir ekki annat endeila við Hrafnkel ok vildir eigi þá kosti þiggja, er margr mundigjarna þegit hafa, sá er eptir sinn náunga átti at sjá. Frýðir þúoss mjǫk hugar ok ǫllum þeim, er í þetta mál vildu eigi ganga með þér. Skal ek nú ok aldri fyrr af láta en mér þykkir fyrirván komit, at ek geta nǫkkut at gert."
Þá fær Þorbirni svá mjǫk, at hann grætr.
Þá sjá þeir vestan at ánni, hóti neðar en þeir sátu, hvar fimmmenn gengu saman frá einni búð. Sá var hár maðr ok ekkiþrekligr, er fyrstr gekk, í laufgronum kyrtli ok hafði búit sverð í hendi, réttleitr maðr ok rauðlitaðr ok vel í yfirbragði,ljósjarpr á hár ok mjǫk hærðr. Sjá maðr var auðkenniligr, þvíat hann hafði Ijósan lepp í hári sínu inum vinstra megin.
Sámr mælti: 'Stǫndum upp ok gǫngum vestr yfir ána tilmóts við þessa menn.'
Þeir ganga nú ofan með ánni, ok sá maðr, sem fyrir gekk,heilsar þeim fyrri ok spyrr, hverir þeir væri.
Þeir sǫgðu til sín.
Sámr spurði þenna mann at nafni, en hann nefndisk Þorkellok kvazk vera Þjóstarsson.
Sámr spurði, hvar hann væri ættaðr eða hvar hann ættiheima.
Hann kvazk vera vestfirzkr at kyni ok uppruna, en eiga heimaí Þorskafirði.
Sámr mælti: 'Hvárt ertu goðorðsmaðr?' Hann kvað þat fjarri fara.
'Ertu þá bóndi?' sagði Sámr.
Hann kvazk eigi þat vera.
Sámr mælti: 'Hvat manna ertu þá?'
Hann svarar: 'Ek em einn einhleypingr. Kom ek út í fyrra vetr. Hefi ek verit útan sjau vetr ok farit út í Miklagarð, en emhandgenginn Garðskonunginum. En nú em ek á vist meðbróður mínum, þeim er Þorgeirr heitir.
'Er hann goðorðsmaðr?' segir Sámr.
Þorkell svarar: 'Goðorðsmaðr er hann víst um Þorskafjǫrð ok víðara um Vestfjǫrðu.
'Er hann hér á þinginu?' segir Sámr.
'Hér er hann víst.
'Hversu margmennr er hann?'
'Hann er við sjau tigu manna', segir Þorkell.
'Eru þér fleiri brœðrnir?' segir Sámr.
'lnn þriði', segir Þorkell.
Hverr er sá?' segir Sámr.
'Hann heitir Þormóðr', segir Þorkell, 'ok býr í Gǫrðum áAlptanesi. Hann á Þórdísi, dóttur Þórólfs Skalla-Grímssonarfrá Borg.
'Viltu nǫkkut liðsinni okkr veita?' segir Sámr.
'Hvers þurfu þit við?' segir Þorkell.
'Liðsinnis ok afla hǫfðingja', segir Sámr, 'því at vit eigum málum at skipta við Hrafnkel goða um víg Einars Þorbjarnar-sonar, en vit megum vel hlíta okkrum flutningi með þínufulltingi.
Þorkell svarar: 'Svá er sem ek sagða, at ek em engi goðorðsmaðr.
'Hví ertu svá afskipta gǫrr, þar sem þú ert hǫfðingjasonr sem aðrir brœðr þínir?"Þorkell sagði: 'Eigi sagða ek þér þat, at ek ætta þat eigi, enek selda þat í hendr Þorgeiri, bróður mínum, mannaforráðmitt, áðr en ek fór útan. Síðan hefi ek eigi við tekit, fyrir þvíat mér þykkir vel komit, meðan hann varðveitir. Gangi þit á fund hans. Biðið hann ásjá. Hann er skǫrungr í skapi okdrengr góðr ok í alla staði vel menntr, ungr maðr ok metnaðar-gjarn. Eru slíkir menn vænstir til at veita ykkr liðsinni.
Sámr segir: 'Af honum munum vit ekki fá, nema þú sér íflutningi með okkr.
Þorkell segir: 'Því mun ek heita at vera heldr með ykkr enmótí, með því at mér þykkir œrin nauðsyn til at mæla eptirnáskyldan mann. Fari þit nú fyrir til búðarinnar ok gangið inní búðina. Er mannfólk í svefni. Þit munuð sjá, hvar standainnar um þvera búðina tvau húðfǫt, ok reis ek upp ór ǫðru, en í ǫðru hvílir Þorgeirr, bróðir minn. Hann hefir haft kveisumikla í fœtinum, síðan hann kom á þingit, ok því hefir hannlítit sofit um nœtr. En nú sprakk fótrinn í nótt, ok er órkveisunaglinn. En nú hefir hann sofnat síðan ok hefir réttanfótinn út undan fǫtunum fram á fótafjǫlina sakar ofrhita, er áer fœtinum. Gangi sá inn gamli maðr fyrir ok svá innar eptir búðinni. Mér sýnisk hann mjǫk hrymðr bæði at sýn ok elli.
Þá er þú, maðr', segir Þorkell, 'kemr at húðfatinu, skaltu rasamjǫk ok fall á fótafjǫlina ok tak í tána þá, er um er bundit, okhnykk at þér ok vit, hversu hann verðr við."
Sámr mælti: 'Heilráðr muntu okkr vera, en eigi sýnisk mér þetta ráðligt.
Þorkell svarar: 'Annat hvárt verði þit at gera, at hafa þat, semek legg til, eða leita ekki ráða til mín.
Sámr mælti ok segir: 'Svá skal gera sem hann gefr ráð til.
Þorkell kvazk mundu ganga síðar, -- 'því at ek bíð manna minna.
Ok nú gengu þeir Sámr ok Þorbjǫrn ok koma í búðina.
Sváfu þar menn allir. Þeir sjá brátt, hvar Þorgeirr lá. Þorbjǫrnkarl gekk fyrir ok fór mjǫk rasandi. En er hann kom athúðfatinu, þá fell hann á fótafjǫlina ok þrífr í tána, þá er vanmátta var, ok hnykkir at sér. En Þorgeirr vaknar við okhljóp upp í húðfatinu ok spurði, hverr þar fœri svá hrapalliga,at hlypi á fœtr mǫnnum, er áðr váru vanmátta.
En þeim Sámi varð ekki at orði.
Þá snaraði Þorkell inn í búðina ok mælti til Þorgeirs, bróður síns: 'Ver eigi svá bráðr né óðr, frændi, um þetta, því at þikmun ekki saka. En mǫrgum teksk verr en vill, ok verðr þatmǫrgum, at þá fá eigi alls gætt jafnvel, er honum er mikit ískapi. En þat er várkunn, frændi, at þér sé sárr fótr þinn, ermikit mein hefir í verit. Muntu þess mest á þér kenna. Nú má ok þat vera, at gǫmlum manni sé eigi ósárari sonardauði sinn,en fá engar bœtr, ok skorti hvetvetna sjálfr. Mun hann þessgørst kenna á sér, ok er þat at vánum, at sá maðr gæti eigi allsvel, er mikit býr í skapi.
Þorgeirr segir: 'Ekki hugða ek, at hann mætti mik þessa kunna, því at eigi drap ek son hans, ok má hann af því eigi ámér þessu hefna.
'Eigi vildi hann á þér þessu hefna', segir Þorkell, 'en fórhann at þér harðara en hann vildi, ok galt hann óskygnleika síns, en vænti sér af þér nǫkkurs trausts. Er þat nú drengskaprat veita gǫmlum manni ok þurftigum. Er honum þettanauðsyn, en eigi seiling, þó at hann mæli eptir son sinn, en núganga allir hǫfðingjar undan liðveizlu við þessa menn ok sýnaí því mikinn ódrengskap.
Þorgeirr mælti: 'Við hvern eigu þessir menn at kæra?'
Þorkell svaraði: 'Hrafnkell goði hefir vegit son hansÞorbjarnar saklausan. Vinnr hann hvert óverk at ǫðru, en villengum manni sóma vinna fyrir.
Þorgeirr mælti: 'Svá mun mér fara sem ǫðrum, at ek veit eigi mik þessum mǫnnum svá gott upp at inna, at ek viljaganga í deilur við Hrafnkel. Þykki mér hann einn veg farahvert sumar við þá menn, sem málum eigu at skipta við hann,at flestir menn fá litla virðing eða enga, áðr lúki, ok sé ek þarfara einn veg ǫllum. Get ek af því flesta menn ófúsa til, þá sem engi nauðsyn dregr til.
Þorkell segir: 'Þat má vera, at svá fœri mér at, ef ek værihǫfðingi, at mér þœtti illt at deila við Hrafnkel, en eigi sýniskmér svá, fyrir því at mér þœtti við þann bezt at eiga, er allirhrekjask fyrir áðr. Ok þœtti mér mikit vaxa mín virðing eða þess hǫfðingja, er á Hrafnkel gæti nǫkkura vík róit, en minnkaskekki, þó at mér fœri sem ǫðrum, fyrir því at má mér þat, semyfir margan gengr. Hefir sá ok jafnan, er hættir.
'Sé ek', segir Þorgeirr, 'hversu þér er gefit, at þú vilt veitaþessum mǫnnum. Nú mun ek selja þér í hendr goðorð mitt ok mannaforráð, ok haf þú þat, sem ek hefi haft áðr, en þaðanaf hǫfum vit jǫfnuð af báðir, ok veittu þá þeim, er þú vilt.
'Svá sýnisk mér', segir Þorkell, 'sem þá muni goðorð vártbezt komit, er þú hafir sem lengst. Ann ek engum svá vel semþér at hafa, því at þú hefir marga hluti til menntar um fram alla oss brœðr, en ek óráðinn, hvat er ek vil af mér gera atbragði. En þú veizt, frændi, at ek hefi til fás hlutazk, síðan ekkom til Íslands. Má ek nú sjá, hvat mín ráð eru. Nú hefi ekflutt sem ek mun at sinni. Kann vera, at Þorkell leppr komiþar, at hans orð verði meir metin.
Þorgeirr segir: 'Sé ek nú, hversu horfir, frændi, at þér mislíkar, en ek má þat eigi vita, ok munum vit fylgja þessummǫnnum, hversu sem ferr, ef þú vilt.
Þorkell mælti: 'Þessa eins bið ek, at mér bykkir betr, at veittsé.
'Til hvers þykkjask þessir menn fœrir', segir Þorgeirr, 'svá at framkvæmð verði at þeira máli?'
'Svá er sem ek sagða í dag, at styrk þurfum vit af hǫfðingjum,en málaflutning á ek undir mér.
Þorgeirr kvað honum þá gott at duga, -- 'ok er nú þat til, atbúa mál til sem réttligast. En mér þykkir sem Þorkell vili, at þit vitið hans, áðr dómar fara út. Munu þit þá hafa annathvárt fyrir ykkart þrá, nǫkkura huggan eða læging enn meiren áðr ok hrelling ok skapraun. Gangið nú heim ok veriðkátir, af því at þess munu þit við þurfa, ef þit skuluð deila viðHrafnkel, at þit berið ykkr vel upp um hríð, en segi þit engum manni, at vit hǫfum liðveizlu heitit ykkr.
Þá gengu þeir heim til búðar sinnar, váru þá ǫlteitir. Mennundruðusk þetta allir, hví þeir hefði svá skjótt skapskipti tekit,þar sem þeir váru óglaðir, er þeir fóru heiman.
Nú sitja þeir, þar til er dómar fara út. Þá kveðr Sámr upp menn sína ok gengr til lǫgbergs. Var þar þá dómr settr. Sámrgekk djarfliga at dóminum. Hann hefr þegar upp váttnefnuok sótti mál sitt at réttum landslǫgum á hendr Hrafnkeli goða,miskviðalaust með skǫruligum flutningi. Þessu næst komaþeir Þjóstarssynir með mikla sveit manna. Allir menn vestan af landi veittu þeim lið, ok sýndisk þat, at Þjóstarssynir várumenn vinsælir. Sámr sótti málit í dóm, þangat til er Hrafnkelivar boðit til varnar, nema sá maðr væri þar við staddr, erlǫgvǫrn vildi frammi hafa fyrir hann at réttu lǫgmáli. Rómrvarð mikill at máli Sáms. Kvazk engi vilja lǫgvǫrn fram bera fyrir Hrafnkel.
Menn hlupu til búðar Hrafnkels ok sǫgðu honum, hvat umvar at vera.
Hann veiksk við skjótt ok kvaddi upp menn sína ok gekk til dóma, hugði, at þar myndi lítil vǫrn fyrir landi. Hafði hannþat í hug sér at leiða smámǫnnum at sœkja mál á hendr honum.
Ætlaði hann at hleypa upp dóminum fyrir Sámi ok hrekjahann af málinu. En þess var nú eigi kostr. Þar var fyrir sámannfjǫlði, at Hrafnkell komsk hvergi nær. Var honum þrøngt frá í brottu með miklu ofríki, svá at hann náði eigi at heyra málþeira, er hann sóttu. Var honum því óhægt at fœra lǫgvǫrnfram fyrir sik. En Sámr sótti málit til fullra laga, til þess erHrafnkell var alsekr á þessu þingi.
Hrafnkell gengr þegar til búðar ok lætr taka hesta sína ok ríðr á brott af þingi ok unði illa við sínar málalykðir, því at hannátti aldri fyrr slíkar. Ríðr hann þá austr Lyngdalsheiði ok sváaustr á Síðu, ok eigi léttir hann fyrr en heima í Hrafnkelsdalok sezk á Aðalból ok lét sem ekki hefði í orðit.
En Sámr var á þingi ok gekk mjǫk uppstertr.
Mǫrgum mǫnnum þykkir vel, þó at þann veg hafi at borizk,at Hrafnkell hafi hneykju farit, ok minnask nú, at hann hefirmǫrgum ójafnað sýnt.
Sámr bíðr til þess, at slitit er þinginu. Búask menn þá heim.
Þakkar hann þeim brœðrum sína liðveizlu, en Þorgeirr spurði Sám hlæjandi, hversu honum þœtti at fara. Hann lét vel yfirþví.
Þorgeirr mælti: 'Þykkisk þú nú nǫkkuru nær en áðr?'
Sámr mælti: 'Beðit þykki mér Hrafnkell hafa sneypu, erlengi mun uppi vera, þessi hans sneypa, ok er þetta við miklafémuni.
'Eigi er maðrinn alsekr, meðan eigi er háðr féránsdómr, okhlýtr þat at hans heimili at gera. Þat skal vera fjórtán nóttumeptir vápnatak.'
En þat heitir vápnatak er alþýða ríðr af þingi.
'En ek get', segir Þorgeirr, 'at Hrafnkell mun heim kominnok ætli at sitja á Aðalbóli. Get ek, at hann mun halda manna-forráð fyrir yðr. En þú munt ætla at ríða heim ok setjask í búþitt, ef þú náir, at bezta kosti. Get ek, at þú hafir þat svá þinnamála, at þú kallar hann skógarmann. En slíkan œgishjálm,get ek, at hann beri yfir flestum sem áðr, nema þú hljótir at fara nǫkkuru lægra."
'Aldri hirði ek þat', segir Sámr.
'Hraustr maðr ertu', segir Þorgeirr, 'ok þykki mér sem Þorkellfrændi vili eigi gera endamjótt við þik. Hann vill nú fylgjaþér, þar til er ór slítr með ykkr Hrafnkeli, ok megir þú þá sitja um kyrrt. Mun yðr þykkja nú vit skyldastir at fylgja þér umsinnsakar í Austfjǫrðu. Eða kanntu nǫkkura þá leið tilAustfjarða, at eigi sé almannavegr?'
Sámr svaraði: 'Fara mun ek ina sǫmu leið, sem ek fóraustan.'
Sámr varð þessu feginn.
Þorgeirr valði lið sitt ok lét sér fylgja fjóra tigu manna.
Sámr hafði ok fjóra tigu manna. Var þat lið vel búit at vápnumok hestum. Eptir þat ríða þeir alla ina sǫmu leið, þar til erþeir koma í nætrelding í Jǫkulsdal, fara yfir brú á ánni, ok var þetta þann morgin, er féránsdóm átti at heyja. Þá spyrrÞorgeirr, hversu mætti helzt á óvart koma. Sámr kvazk mundukunna ráð til þess. Hann snýr þegar af leiðinni ok upp ámúlann ok svá eptir hálsinum milli Hrafnkelsdals ok Jǫkulsdals,þar til er þeir koma útan undir fjallit, er bœrinn stendr undir niðri á Aðalbóli. Þar gengu grasgeilar í heiðina upp, en þarvar brekka brǫtt ofan í dalinn, ok stóð þar bœrinn undir niðri.
Þar stígr Sámr af baki ok mælti: 'Látum lausa hesta vára,ok geymi tuttugu menn, en vér sex tigir saman hlaupum atbœnum, ok get ek, at fátt muni manna á fótum.' Þeir gerðu nú svá, ok heita þar síðan Hrossageilar. Þá barskjótt at bœnum. Váru þá liðin rismál. Eigi var fólk uppstaðit. Þeir skutu stokki á hurð ok hlupu inn. Hrafnkellhvíldi í rekkju sinni. Taka þeir hann þaðan ok alla hans heimamenn, þá er vápnfœrir váru. Konur ok bǫrn var rekití eitt hús. Í túninu stóð útibúr. Af því ok heim á skálavegginnvar skotit váðási einum. Þeir leiða Hrafnkel þar til ok hansmenn. Hann bauð mǫrg boð fyrir sik ok sína menn. En erþat tjáði eigi, þá bað hann mǫnnum sínum lífs, -- 'því at þeir hafa ekki til sakar gǫrt við yðr, en þat er mér engi ósœmð, þóttþér drepið mik. Mun ek ekki undan því mælask. Undanhrakningum mælumk ek. Er yðr engi sœmð í því.
Þorkell mælti: 'Þat hǫfum vér heyrt, at þú hafir lítt veritleiðitamr þínum óvinum, ok er vel nú, at þú kennir þess í dagá þér.
Þá taka þeir Hrafnkel ok hans menn ok bundu hendr þeiraá bak aptr. Eptir þat brutu þeir upp útibúrit ok tóku reip ofanór krókum, taka síðan knífa sína ok stinga raufar á hásinumþeira ok draga þar í reipin ok kasta þeim svá upp yfir ásinn okbinda þá svá átta saman.
Þá mælti Þorgeirr: 'Svá er komit nú kosti yðrum, Hrafnkell,sem makligt er, ok mundi þér þykkja þetta ólíkligt, at þúmundir slíka skǫmm fá af nǫkkurum manni, sem nú er orðit.
Eða hvárt viltu, Þorkell, nú gera: at sitja hér hjá Hrafnkeli ok gæta þeira, eða viltu fara með Sámi ór garði á brott í ǫrskotshelgivið bœinn ok heyja féránsdóm á grjóthól nǫkkurum, þar semhvárki er akr né eng?'
Þetta skyldi í þann tíma gera, er sól væri í fullu suðri.
Þorkell sagði: 'Ek vil hér sitja hjá Hrafnkeli. Sýnisk mérþetta starfaminna.
Þeir Þorgeirr ok Sámr fóru þá ok háðu féránsdóm, gangaheim eptir þat ok tóku Hrafnkel ofan ok hans menn ok settuþá niðr í túninu, ok var sigit blóð fyrir augu þeim.
Þá mælti Þorgeirr til Sáms, at hann skyldi gera við Hrafnkel slíkt, sem hann vildi, -- 'því at mér sýnisk nú óvandleikit viðhann.
Sámr svarar: 'Tvá kosti geri ek þér, Hrafnkell. Sá annarr, atþik skal leiða ór garði brott ok þá menn, sem mér líkar, ok veradrepinn. En með því at þú átt ómegð mikla fyrir at sjá, þá vilek þess unna þér, at þú sjáir þar fyrir. Ok ef þú vilt líf þiggja, þá far þú af Aðalbóli með allt lið þitt ok haf þá eina fémuni, erek skef þér, ok mun þat harðla lítit, en ek skal taka staðfestuþína ok mannaforráð allt. Skaltu aldri tilkall veita né þínirerfingjar. Hvergi skaltu nær vera en fyrir austan Fljótsdalsheiði,ok máttu nú eiga handsǫl við mik, ef þú vilt þenna upp taka.' Hrafnkell mælti: 'Mǫrgum mundi betr þykkja skjótr dauðien slíkar hrakningar, en mér mun fara sem mǫrgum ǫðrum,at lífit mun ek kjósa, ef kostr er. Geri ek þat mest sǫkum sonaminna, því at lítil mun vera uppreist þeira, ef ek dey frá."Þá er Hrafnkell leystr, ok seldi hann Sámi sjálfdœmi. Sámr skipti Hrafnkeli af fé slíkt, er hann vildi, ok var þatraunarlítit. Spjót sitt hafði Hrafnkell með sér, en ekki fleiravápna. Þenna dag forði Hrafnkell sik brott af Aðalbóli ok alltsitt fólk.
Þorgeirr mælti þá við Sám: 'Eigi veit ek, hví þú gerir þetta. Muntu þessa mest iðrask sjálfr, er þú gefr honum líf.
Sámr kvað þá svá vera verða.
Hrafnkell fœrði nú bú sitt austr yfir Fljótsdalsheiði ok umþveran Fljótsdal fyrir austan Lagarfljót. Við vatnsbotninnstóð einn lítill bœr, sem hét at Lokhillu. Þetta land keyptí Hrafnkell í skuld, því at eigi var kostrinn meiri en þurfti tilbúshluta at hafa. Á þetta lǫgðu menn mikla umrœðu, hversuhans ofsi hafði niðr fallit, ok minnisk nú margr á fornanorðskvið, at skǫmm er óhófs ævi. Þetta var skógland mikit okmikit merkjum, vánt at húsum, ok fyrir þat efni keypti hann landit litlu verði. En Hrafnkell sá ekki mjǫk í kostnað okfelldi mǫrkina, því at hon var stór, ok reisti þar reisiligan bœ,þann er síðan hét á Hrafnkelsstǫðum. Hefir þat síðan veritkallaðr jafnan góðr bor. Bjó Hrafnkell þar við mikil óhœgindiin fyrstu misseri. Hann hafði mikinn atdrátt af fiskinum.
Hrafnkell gekk mjǫk at verknaði, meðan bœr var í smíði.
Hrafnkell dró á vetr kálf ok kið in fyrstu misseri, ok hann heltvel, svá at nær lifði hvatvetna þat, er til ábyrgðar var. Máttisvá at kveða, at náliga væri tvau hǫfuð á hverju kvikindi. Á því sama sumri lagðisk veiðr mikil í Lagarfljót. Af slíkugerðisk mǫnnum búshœgindi í heraðinu, ok þat helzk velhvert sumar.
Sámr setti bú á Aðalbóli eptir Hrafnkel, ok síðan efnir hannveizlu virðuliga ok býðr til ǫllum þeim, sem verit hǫfðuþingmenn hans. Sámr býzk til at vera yfirmaðr þeira í staðHrafnkels, Menn játuðusk undir þat ok hugðu þó enn misjafnttil.
Þjóstarssynir réðu honum þat, at hann skyldi vera blíðr okgóðr fjárins ok gagnsamr sínum mǫnnum, styrktarmaðr hvers, sem hans þurfu við. 'Þá eru þeir eigi menn, ef þeir fylgja þéreigi vel, hvers sem þú þarft við. En því ráðum vit þér þetta, atvit vildim, at þér tœkisk allt vel, því at þú virðisk okkr vaskrmaðr. Gættu nú vel til, ok vertu varr um þik, af því at vant ervið vándum at sjá.
Þjóstarssynir létu senda eptir Freyfaxa ok liði hans okkváðusk vilja sjá gripi þessa, er svá gengu miklar sǫgur af. Þáváru hrossin heim leídd. Þeir brœðr líta á hrossin.
Þorgeirr mælti: 'Þessi hross lítask mér þǫrf búinu. Er þatmitt ráð, at þau vinni slíkt, er þau megu, til gagnsmuna, þangat til er þau megu eigi lifa fyrir aldrs sǫkum. En hestrþessi sýnisk mér eigi betri en aðrir hestar, heldr því verri, atmargt illt hefir af honum hlotizk. Vil ek eigi, at fleiri víghljótisk af honum en áðr hafa af honum orðit. Mun þat númakligt, at sá taki við honum, er hann á.
Þeir leiða nú hestinn ofan eptir vellinum. Einn hamarrstendr niðr við ána, en fyrir framan hylr djúpr. Þar leiða þeirnú hestinn fram á hamarinn. Þjóstarssynir drógu fat eitt áhǫfuð hestinum, taka síðan hávar stengr ok hrinda hestinumaf fram, binda stein.við hálsinn ok týndu honum svá. Heitirþar síðan Freyfaxahamarr. Þar ofan frá standa goðahús þau, er Hrafnkell hafði átt. Þorkell vildi koma þar. Lét hann flettagoðin ǫll. Eptir þat lætr hann leggja eld í goðahúsit ok brennaallt saman.
Síðan búask boðsmenn í brottu. Velr Sámr þeim ágæta gripibáðum brœðrum, ok mæla til fullkominnar vináttu með sér ok skiljask allgóðir vinir. Ríða nú rétta leið vestr í fjǫrðu ok komaheim í Þorskafjǫrð með virðingu. En Sámr setti Þorbjǫrn niðrat Leikskálum. Skyldi hann þar búa. En kona Sáms fór tilbús með honum á Aðalból ok býr Sámr þar um hríð.
Hrafnkell spurði austr í Fljótsdal, at Þjóstarssynir hǫfðu týnt Freyfaxa ok brennt hofit.
Þá svarar Hrafnkell: 'Ek hygg þat hégóma at trúa á goð', -- oksagðisk hann þaðan af aldri skyldu á goð trúa, ok þat efndi hannsíðan, at hann blótaði aldri.
Hrafnkell sat á Hrafnkelsstǫðum ok rakaði fé saman. Hann fekk brátt miklar virðingar í heraðinu. Vildi svá hverr sitja okstanda sem hann vildi.
Í þenna tíma kómu sem mest skip af Noregi til Íslands.
Námu menn þá sem mest land í heraðinu um Hramkels daga.
Engi náði með frjálsu at sitja, nema Hrafnkel bæði orlofs. Þá urðu ok allir honum at heita sínu liðsinni. Hann hét ok sínutrausti. Lagði hann land undir sik allt fyrir austanLagarfljót. Þessi þinghá varð brátt miklu meiri ok fjǫlmennarien sú, er hann hafði áðr haft. Hon gekk upp um Skriðudal okupp allt með Lagarfljóti. Var nú skipan á komin á lund hans. Maðrinn var miklu vinsælli en áðr. Hafði hann ina sǫmuskapsmuni um gagnsemð ok risnu, en miklu var maðrinn núvinsælli ok gæfari ok hœgri en fýrr at ǫllu.
Opt fundusk þeir Sámr ok Hrafnkell á mannamótum, okminntusk þeir aldri á sín viðskipti. Leið svá fram sex vetr.
Sámr var vinsæll af sínum þingmǫnnum, því at hann varhœgr ok kyrr ok góðr órlausna ok minntisk á þat, er þeirbrœðr hǫfðu ráðit honum. Sámr var skartsmaðr mikill.
Þess er getit, at skip kom af hafi í Reyðarfjǫrð, ok varstýrimaðr Eyvindr Bjarnason. Hann hafði útan verit sjau vetr.
Eyvindr hafði míkit við gengizk um menntir ok var orðinn innvaskasti maðr. Eru honum sǫgð brátt þau tíðendi, er gǫrzkhǫfðu, ok lét hann sér um þat fátt finnask. Hann var fáskiptinnmaðr.
Ok þegar Sámr spyrr þetta, þá ríðr hann til skips. Verðrnú mikill fagnafundr með þeim brœðrum. Sámr býðrhonum vestr þangat. En Eyvindr tekr því vel ok biðr Sámríða heim fyrir, en senda hesta á móti varningi hans. Hann setrupp skip sitt ok býr um. Sámr gerir svá, ferr heim ok lætr rekahesta á móti Eyvindi. Ok er hann hefir búit um varnað sinn,býr hann ferð sína til Hrafnkelsdals, ferr upp eptir Reyðarfirði.
Þeir váru fimm saman. Inn sétti var skósveinn Eyvindar. Sávar íslenzkr at kyni, skyldr honum. Þenna svein hafði Eyvindrtekit af válaði ok flutt útan með sér ok haldit sem sjálfan sik.
Þetta bragð Eyvindar var uppi haft, ok var þat alþýðu rómr, atfæri væri hans líkar.
Þeir ríða upp Þórisdalsheiði ok ráku fyrir sér sextán klyfjaðahesta. Váru þar húskarlar Sáms tveir, en þrír farmenn. Váruþeir ok allir í litklæðum ok riðu við fagra skjǫldu. Þeír riðu umþveran Skriðudal œk yfir háls yfir til Fljótsdals, þar sem heitaBulungarvellir, ok ofan á Gilsáreyri. Hon gengr austr atfljótinu milli Hallormsstaða ok Hrafnkelsstaða. Ríða þeir uppmeð Lagarfljóti fyrir neðan vǫll á Hrafnkelsstǫðum ok sváfyrir vatnsbotninn ok yfir Jǫkulsá at Skálavaði. Þá var jafnnærrismálum ok dagmálum.
Kona ein var við vatnit ok þó lérept sín. Hon sér ferðmanna. Griðkona sjá sópar saman léreptunum ok hleyprheim. Hon kastar þeim niðr úti hjá viðarkesti, en hleypr inn.
Hrafnkell var þá eigi upp staðinn, ok nǫkkurir vilðarmennlágu í skálanum, en verkmenn váru til iðnar farnir. Þetta var um heyjaannir.
Konan tók til orða, er hon kom inn: 'Satt er flest þat, erfornkveðit er, at svá ergisk hverr sem eldisk. Verðr sú lítilvirðing, sem snimma leggsk á, ef maðr lætr síðan sjálfr af meðósóma ok hefir eigi traust til at reka þess réttar nǫkkurt sinni, ok eru slík mikil undr um þann mann, sem hraustr hefir verit.
Nú er annan veg þeira lífi, er upp vaxa með fǫður sínum, okþykkja yðr einskis háttar hjá yðr, en þá er þeir eru frumvaxta,fara land af landi ok þykkja þar mestháttar, sem þá koma þeir,koma við þat út ok þykkjask þá hǫfðingjum meiri. Eyvindr Bjarnason reið hér yfir á á Skálavaði með svá fagran skjǫld, atljómaði af. Er hann svá menntr, at hefnd væri í honum.
Lætr griðkonan ganga af kappi.
Hrafnkell ríss upp ok svarar henni, 'Kann vera, at þú hjalirhelzti margt satt -- eigi fyrir því, at þér gangi gott til. Er nú vel, at þér aukisk erfiði. Far þú hart suðr á Víðivǫllu eptirHallsteinssonum, Sighvati ok Snorra. Bið þá skjótt til mínkoma með þá menn, sem þar eru vápnfœrir.
Aðra griðkonu sendir hann út á Hrólfsstaði eptir þeimHrólfssonum, Þórði ok Halla, ok þeim, sem þar váru vápnfœrir. Þessir hvárirtveggju váru gildir menn ok allvel menntir.
Hrafnkell sendi ok eptir húskǫrlum sínum. Þeir urðu allsátján saman. Þeir vápnuðust harðfengiliga, ríða þar yfir á, semhinir fyrri.
Þá váru þeir Eyvindr komnir upp á heiðina. Þar heita Bersagǫtur. Þar er svarðlaus mýrr, ok er sem ríði í efju einafram, ok tók jafnan í kné eða í miðjan legg, stundum í kvið, þáer undir svá hart sem hǫlkn. Þá er hraun stórt fyrir vestan, oker þeir koma á hraunit, þá lítr sveinninn aptr ok mælti tilEyvindar: 'Menn ríða þar eptir oss', segir hann, 'eigi færi enátján. Er þar mikill maðr á baki í blám klæðum, ok sýnisk mérlíkt Hrafnkeli goða. Þó hefi ek nú lengi eigi sét hann.
Eyvindr svarar: 'Hvat mun oss skipta? Veit ek mér einskisótta vánir af reið Hrafnkels. Ek hefi honum eigi í mótí gǫrt.
Mun hann eiga ørendi vestr til dals at hitta vini sína.
Sveinninn svarar: 'Þat býðr mér í hug, at hann muni þikhitta vilja.
'Ekki veit ek', segír Eyvindr, 'til hafa orðit með þeim Sámi,bróður mínum, síðan þeir sættusk.
Sveinninn svarar: 'Þat vilda ek, at þú riðir undan vestr tildals. Muntu þá geymðr. Ek kann skapi Hrafnkels, at hannmun ekki gera oss, ef hann náir þér eigi. Er þá alls gætt, efþín er, en þá er eigi dýr í festi, ok er vel, hvat sem af oss verðr.
Eyvindr sagðisk eigi mundu brátt undan ríða, -- 'því at ek veit eigi, hverir þessir eru. Mundi þat mǫrgum mannihlœgiligt þykkja, ef ek renn at ǫllu óreyndu.
Þeir ríða nú vestr af hrauninu. Þá er fyrir þeim ǫnnur mýrr,er heitir Oxamýrr. Hon er grǫsug mjǫk. Þar eru bleytur, sváat náliga er ófœrt yfir. Af því lagði Hallfreðr karl inar efri gǫtur, þó at þær væri lengri.
Eyvindr ríðr vestr á mýrina. Lá þá drjúgum í fyrir þeim.
Dvalðisk þá mjǫk fyrir þeim. Hina bar skjótt eptir, er lausirriðu. Ríða þeir Hrafnkell nú leið sína á mýrina. Þeir Eyvindreru þá komnir af mýrinni. Sjá þeir þá Hrafnkel ok sonu hans báða. Þeir báðu Eyvind þá undan at ríða. 'Eru nú af allartorfœrur. Muntu ná til Aðalbóls, meðan mýrrin er á millum.
Eyvindr svarar: 'Eigi mun ek flýja undan þeim mǫnnum, erek hefi ekki til miska gǫrt.
Þeir ríða þá upp á hálsinn. Þar standa fjǫll lítil á hálsinum.
Útan í fjallinu er meltorfa ein, blásin mjǫk. Bakkar hávir váruumhverfis. Eyvindr ríðr at torfunni. Þar stígr hann af bakiok bíðr þeira.
Eyvindr segir: 'Nú munum vér skjótt vita þeira ørendi.
Eptir þat gengu þeir upp á torfuna ok brjóta þar upp grjótnǫkkurt.
Hrafnkell snýr þá af gǫtunni ok suðr at torfunni. Hannhafði engi orð við Eyvind ok veitti þegar atgǫngu. Eyvindrvarðisk vel ok drengiliga. Skósveinn Eyvindar þóttisk ekkikrǫptugr til orrostu ok tók hest sinn ok ríðr vestr yfir háls tilAðalbóls ok segir Sámi, hvat leika er.
Sámr brá skjótt við ok sendi eptir mǫnnum. Urðu þeirsaman tuttugu. Var þetta lið vel búit. Ríðr Sámr austr áheiðina ok at þar, er vættfangit hafði verit.
Þá er umskipti á orðit með þeim. Reið Hrafnkell þá austrfrá verkunum.
Eyvindr var þá fallinn ok allir hans menn.
Sámr gerði þat fyrst, at hann leitaði lífs með bróður sínum,Var þat trúliga gǫrt: þeir váru allir líflátnir, fimm saman. Þarváru ok fallnir af Hrafnkeli tólf menn, en sex riðu brott.
Sámr átti þar litla dvǫl, bað menn ríða þegar eptir. Ríða þeir nú eptir þeim ok hafa þó mœdda hesta.
Þá mælti Sámr: 'Ná megum vér þeim, því at þeir hafamœdda hesta, en vér hǫfum alla hraða, ok mun nálægtverða, hvárt vér nám þeim eða eigi, áðr en þeir komask afheiðinni.'
Þá var Hrafnkell kominn austr yfir Oxamýri.
Ríða nú hvárirtveggju allt til þess, at Sámr kemr á heiðar-brúnina. Sá hann þá, at Hrafnkell var kominn lengra ofan íbrekkurnar. Sér Sámr, at hann mun undan taka ofan íheraðit.
Hann mælti þá: 'Hér munum vér aptr snúa, því at Hrafnkelimun gott til manna verða.
Snýr Sámr þá aptr við svá búit, kemr þar til, er Eyvindr lá,tekr til ok verpr haug eptir hann ok félaga hans. Er þar okkǫlluð Eyvindartorfa ok Eyvindarfjǫll ok Eyvindardalr. Sámr ferr þá með allan varnaðinn heim á Aðalból. Ok erhann kemr heim, sendir Sámr eptir þingmǫnnum sínum, atþeir skyldi koma þar um morguninn fyrir dagmál. Ætlar hannþá austr yfir heiði. 'Verðr ferð vár slík, sem má.
Um kveldit ferr Sámr í hvílu, ok var þar drjúgt komit manna.
Hrafnkell reið heim ok sagði tíðendi þessi. Hann etr mat, okeptir þat safnar hann mǫnnum at sér, svá at hann fær sjau tigumanna, ok ríðr við þetta vestr yfir heiði ok kemr á óvart tilAðalbóls, tekr Sám í rekkju ok leiðir hann út.
Hrafnkell mælti þá: 'Nú er svá komit kosti þínum, Sámr,at þér mundi ólíkligt þykkja fyrir stundu, at ek á nú vald á lífiþínu. Skal ek nú eigi vera þér verri drengr en þú vart mér.
Mun ek bjóða þér tvá kosti: at vera drepinn-hinn er annarr,at ek skal einn skera ok skapa okkar í milli.
Sámr kvazk heldr kjósa at lifa, en kvazk þó hyggja, athvárrtveggi mundi harðr.
Hrafnkell kvað hann þat ætla mega, -- 'því at vér eigum þérþat at launa, ok skylda ek hálfu betr við þik gera, ef þess værivert. Þú skalt fara brott af Aðalbóli ofan til Leikskála, ok sezk þar í bú þitt. Skaltu hafa með þér auðœfi þau, sem Eyvindrhafði átt. Þú skalt ekki heðan fleira hafa í fémunum útan þat,er þú hefir hingat haft. Þat skaltu allt í brottu hafa. Ek vil takavið goðorði mínu, svá ok við búi ok staðfestu. Sé ek, at mikillávǫxtr hefir á orðit á gózi mínu, ok skaltu ekki þess njóta.
Fyrir Eyvind, bróður þinn, skulu engar bœtr koma, fyrir þvíat þú mæltir herfiliga eptir inn fyrra frænda þinn, ok hafi þérœrnar bœtr þó eptir Einar, frænda yðvarn, þar er þú hefir haftríki ok fé sex vetr. En eigi þykki mér meira vert dráp Eyvindarok manna hans en meizl við mik ok minna manna. Þú gerðir mik sveitarrækan, en ek læt mér líka, at þú sitir á Leikskálum,ok mun þat duga, ef þú ofsar þér eigi til vansa. Minn undirmaðrskaltu vera, meðan vit lifum báðir. Máttu ok til þess ætla, atþú munt því verr fara, sem vit eigumsk fleira illt við.
Sámr ferr nú brott með lið sitt ofan til Leikskála ok sezkþar í bú sitt.
Nú skipár Hrafnkell á Aðalbóli búi sínum mǫnnum. Þóri,son sinn, setr hann á Hrafnkelsstaði. Hefir nú goðorð yfir ǫllumsveitum. Ásbjǫrn var með fǫður sínum, því at hann varyngri.
Sámr sat á Leikskálum þenna vetr. Hann var hljóðr ok fáskiptinn. Fundu margir þat, at hann unði lítt við sinn hlut.
En um vetrinn, er daga lengði, fór Sámr við annan mann --ok hafði þrjá hesta -- yfir brú ok þaðan yfir Mǫðrudalsheiði oksvá yfir Jǫkulsá uppi á fjalli, svá til Mývatns, þaðan yfirFljótsheiði ok Ljósavatnsskarð ok létti eigi fyrr en hann kom vestr í Þorskafjǫrð. Er þar tekit vel við honum. Þá varÞorkell nýkominn út ór fǫr. Hann hafði verit útan fjóra vetr.
Sámr var þar viku ok hvíldi sik. Síðan segir hann þeimviðskipti þeira Hrafnkels ok beiðir þá brœðr ásjá ok liðsinnisenn sem fyrr.
Þorgeirr hafði meir svǫr fyrir þeim brœðrum í þat sinni,kvazk fjarri sitja, -- 'er langt á milli vár. Þóttumsk vér allvel íhendr þér búa, áðr vér gengum frá, svá at þér hefði hœgt veritat halda. Hefir þat farit eptir því, sem ek ætlaða, þá er þú gaftHrafnkeli líf, at þess mundir þú mest iðrask. Fýstum vit þik, at þú skyldir Hrafnkel af lífi taka, en þú vildir ráða. Er þat núauðsét, hverr vizkumunr ykkarr hefir orðit, er hann lét þik sitjaí friði ok leitaði þar fyrst á, er hann gat þann af ráðit, er honumþótti þér vera meiri maðr. Megum vit ekki hafa at þessugæfuleysi þitt. Er okkr ok ekki svá mikil fýst at deila við Hrafnkel, at vit nennim at leggja þar við virðing okkra optar.
En bjóða viljum vit þér hingat með skuldalið þitt allt undirokkarn áraburð, ef þér þykkir hér skapraunarminna en í nándHrafnkeli.
Sámr kvezk ekki því nenna, segisk vilja heim aptr ok bað þá skipta hestum við sik. Var þat þegar til reiðu. Þeir brœðrvildu gefa Sámi góðar gjafar, en hann vildi engar þiggja oksagði þá vera litla í skapi.
Reið Sámr heim við svá búit ok bjó þar til elli. Fekk hannaldri uppreist móti Hrafnkeli, meðan hann lifði.
En Hrafnkell sat í búi sínu ok helt virðingu sinni. Hann varðsóttdauðr, ok er haugr hans í Hrafnkelsdal út frá Aðalbóli. Varlagit í haug hjá honum mikit fé, herklæði hans ǫll ok spjót hansit góða.
Synir hans tóku við mannaforráði. Þórir bjó á Hrafnkels-stǫðum, en Ásbjǫrn á Aðalbóli. Báðir áttu þeir goðorðitsaman ok þóttu miklir menn fyrir sér.
Ok lýkr þar frá Hrafnkeli at segja.